Azərbaycan xalçaları bütün dünyada öz qeyri-adi zənginliyi ilə məşhurdurlar.
Xalçalar Azərbaycanın qədim ənənəsidir və onlar əl işi olmaqla yanaşı həmçinin ticari əhəmiyyətləri olmaqla da geniş yayılmışlar. Xalçalar, bu bölgənin mədəniyyətinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Azərbaycan bu ənənənin qorunmasına çox maraq göstərdi və xalçaların istehsalı üçün milli səviyyədə yeni yerlərin açılması ilə xalça istehsalını ruhlandırdı. Xalçaların istehsalı və xalçaçılıq ənənələri o qədər yüksək səviyyədə tutulur ki, hətta İqtisadiyyat Nazirliyi bu mövzunu dövlət büdcəsi müzakirəsinə gətirmişdir.
Xalça toxuculuğu Azərbaycanın ən qədim sənət və iqtisadiyyat forması hesab edilə bilər. Bu ərazidə aparılan bir çox arxeoloji qazıntılar çox uzaq zamanlarda zəngin bir istehsal fəaliyyətinin olduğunun sübutunu təsdiqləmişdir.
Azərbaycan xalçaları adətən təkrarlanan bəzək naxışlarını təqdim edir və burada xüsusilə bitkiləri, həndəsi formalı zoomorf, antropomorfik və mücərrəd şəkilləri müşahidə edə bilərik. Azərbaycan xalçalarının rənglər çeşidi və xarakterik dizaynı bu xalçaların mənşəyini dərhal tanımaq üçün imkan verir. Xalçalar hansı ərazidə toxunmalarından asılı olaraq bir-birlərindən cüzi fərqlənirlər. Albalı qırmızısı, sarı-yaşıl ve mavi rənglər Azərbaycan xalçalarının fərqlənən rəngləridirlər.
Azərbaycanda həmçinin xalça toxuculuq sənətinə həsr olunmuş mühüm bir incəsənət təşkilatı da var: Azərbaycan Xalça Muzeyi. Burada dünyanın ən böyük Azərbaycan xalçaları kolleksiyası mövcuddur və muzey sərgilər, konfranslar və tədbirlərin davamlı olaraq keçirildiyi tədqiqat və mədəni təhsil mərkəzinə çevrilmişdir. 50 illik dövr ərzində muzey bütün dünyada bir çox sərgilər təşkil etmişdir.
Xalça muzeyi Azərbaycanın ən əhəmiyyətli xalça dizaynerlərindən olan Lətif Kərimovun adını daşıyır.
YUNESKO Azərbaycan xalçaları haqqında çox əhəmiyyətli sözlər demişdir: “Azərbaycan xalçaları toxuculuğu milli mədəniyyət tarixində xüsusi bir yer tutur. Ən məşhur yayılmış sənət Azərbaycan xalqının gündəlik həyatına daxil olmuş və millətin simvoluna çevrilmiş xalça toxuculuğu sənətidir. Həm yumşaq, həm də sərt, həmçinin qalınlığı olmayan müxtəlif dizayn və ornamentlərlə zənginləşdirilmiş xalçalar öz yüksək estetik dəyərinə görə pavilyonların, komaların, evlərin, köçərilərin çadırlarını və digər binaların divarları və döşəmələrini bəzəmək üçün istifadə olunur.”
İstehsal texnikasına görə Azərbaycan xalçaları yumşaq və nazik xalçalara bölünür. Nazik xalçaların toxunuş üsulu çox qədimdir və ən qədim arxaik dövrə təsadüf edir.
Xalça istehsalı ən azından e.ə II minillikdə başlamışdır, ancaq son zamanlardakı araşdırmalar xalça toxunması üçün alətlərin e.ə IV-III minilliyə aid olduğunu göstərmişdir. Əsrlər boyu, Azərbaycan tarixinin varlığı dövründə, hər iki yaşayış tərzi, istər daimi, istərsə də köçəri həyat tərzləri öz əhəmiyyətlərini qoruyub saxlamışlar və xalça toxuculuğu insanların gündəlik həyat tərzinə çevrilmişdir. Göstərilən çox saylı səylər sayəsində, Azərbaycanda toxuculuq sənətinin qədim bir ənənənin nişanı kimi uzun müddət qorunub saxlanılacağına, həmişə bizi sevindirməyə və bizi heyran etməyə davam edəcəyinə inanmaq üçün əsaslı səbəblərimiz var.
